این روزها در کنا مسئله کرونا، سالگرد برجام نیز به یکی از محورهای محافل رسانهای و سیاسی مبدل شده است. در همین چارچوب جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا طی مقالهای به مناسبت سالگرد برجام نوشت اگر این توافق حفظ شود میتواند به سنگ بنایی برای پرداختن به دیگر نگرانیهای مشترک درباره ایران از جمله آنهایی که مربوط به امنیت منطقهای است تبدیل شود. وی در همین حال ادعا کرده است بدون برجام ایران میتوانست یک سلاح هستهای را توسعه داده باشد. وی همچنین مدعی شده است که ایران باید به پایبندی به تعهدات برجامی خود بازگردد اما باید از مزایای قید شده در برجام نیز بهره ببرد.
این نوشتارها به نقل از بورل در حالی مطرح شده است که در باب اگر مطرح شده از سوی وی چند نکته قابل توجه مطرح است. نخست اگرهای مطرح در باب برجام است. اگر حفظ برجام برای اروپا اهمیت دارد چرا تاکنون از اجرای تعهدات برجامی خود خودداری کرده است؟ به اذعان تمام گزارشهای آژانس بین المللی انرژی اتمی ایران همواره پایبند به برجام بوده است پس اگر اروپا به تعهدات خود عمل می کرد برجام حفظ می شد. اگر هنگام خروج آمریکا از برجام اروپا مقابل آن موضع می گرفت هم برجام حفظ می شد و چند جانبه گرایی در جهان ادامه می یافت. اگر اروپا صداقت در برجام داشت همراه با تحریمهای آمریکایی نمی شد و واکنش آن به خروج آمریکا از بحران و استمرار تحریمها لغو تحریمها میشد نه همراهی با آن. بند ۲۶ و ۳۶ برجام تاکید دارد که شرط ماندگاری برجام تعهد تمام طرفین به اجرای آن است پس اگر اروپا به تعهداتش عمل می کرد برجام حفظ میشد و ایران به سمت گامهای کاهش تعهد برجامی نمیرفت.
دوم آنکه بورل ادعا دارد که اگر برجام حفظ شود میتواند به سنگ بنایی برای پرداختن به دیگر نگرانیهای مشترک درباره ایران از جمله آنهایی که مربوط به امنیت منطقهای است تبدیل شود. این اگر در حالی مطرح شده است که چند اگر در باب رفتار غربیها در منطقه همچنان باقی است که توجه به آنها امری مهم است. اگر کشورهای غربی به صدام سلاح شیمیایی و موشک نمیدانند هزاران غیر نظامی ایرانی بی گناه قتل عام نمیشدند و صدهای دیگر همچون آل سعود در منطقه شکل نمیگرفت که ۵ سال است که در حال کشتار مردم یمن است با بمبهای فسفری و خوشهای آمریکایی و انگلیسی و فرانسوی و سلاح شیمیایی آلمانی است. اگر اروپاییها و آمریکا برای غارت منابع نفت منطقه رژیم صهیونیستی را ایجاد و حمایت نمی کردند کشتار فلسطینیها و این همه بحران در منطقه شکل نمیگرفت اگر آمریکاییها با ادعای مقابله با تروریسم افغانستان و به بهانه سلاح شیمیایی عراق را اشغال نمیکردند اکنون بحران ناامنی منطقه را فرا نگرفته بود و تروریسم در جهان گسترش نمی یافت. اگر نیروهای و ناوهای آمریکایی و البته به همراهی کشورهایی همچون انگلیس و فرانسه بحران امنیتی در غرب آسیا ایجاد نمیکردند نیازی به هزینه شدن میلیاردها دلار برای هزینههای نظامی در منطقه نبود.
این اگرها و دهها اگر دیگر بر زمین مانده است که بورل به آنها اشارهای نداشته است. بورل در حالی از اگر حفظ برجام برای برجامهای منطقهای میگوید که اگرهای بیشماری وجود دارد که اروپا برای حل آنها کاری نکرده و خود زمینه ساز ایجاد آنها شده است. اروپای بدعهد به برجام و بحرانساز در منطقه، با جیب خالی با سابقهای سیاه از اگر مذاکره بر سر منطقه میگوید. اگری که تجربه برجام نشان داد هیچ پشتوانه تعهد پذیرانهای در پس آن قرار ندارد و اگر هم اگر منطقهای مثل اگر برجام وجود داشت به سرنوشت آن اگر دچار می شد.
نویسنده: قاسم غفوری